Slapen doen we iedere nacht, met als uitzondering eens een nachtje overslaan. Hoewel de gevolgen daarvan eigenlijk direct al merkbaar zijn, kan slechts één nachtje niet slapen niet zoveel kwaad. Het wordt een ander verhaal als je gedurende langere tijd niet slaapt, zoals de persoon die het wereldrecord wakker blijven op zijn naam heeft staan. Hoe lang kan een mens zonder slaap en welke invloed heeft slaaptekort op lichaam en geest?
Elf dagen niet slapen
Je wordt al moe als je het leest: in december 1963 bleef de zeventienjarige Randy Gardner maar liefst elf hele dagen en nachten wakker. Hiermee vestigde hij een record dat nu, tientallen jaren later, nog steeds op zijn naam staat. Hoe lang een mens exact zonder slaap kan is lastig te zeggen. Een experiment met ratten toonde aan dat zij na ongeveer twee à drie weken slaaptekort overleden. Geen mens zal zich natuurlijk voor een dergelijk experiment opgeven. Toch is wel duidelijk dat de mens eerder zal sterven aan een slaaptekort dan aan honger; niet slapen heeft namelijk een verwoestend effect op lichaam en geest.
Gevolgen op korte termijn
Randy Gardner had na elf dagen zonder slaap last van hallucinaties, stemmingswisselingen, geheugenverlies en concentratieproblemen. Ook daalde zijn lichaamstemperatuur en sprak hij met dubbele tong. Een nachtje niet slapen leidt natuurlijk niet direct tot deze symptomen, maar toch is het effect van een nacht zonder slaap groter dan je zou denken. De resultaten van een onderzoek wijzen uit dat er na één nacht zonder slaap al symptomen kunnen optreden die op schizofrenie lijken. Deelnemers konden minder goed informatie filteren, kregen aandachtsstoornissen en werden mentaal zwakker. Uit ervaring weet je misschien dat een nacht niet slapen ook leidt tot een verminderde concentratie en problemen met het geheugen.
Slaaptekort op lange termijn
Afhankelijk van hoe lang je wakker bent, kun je verschillende symptomen ervaren. Zo stijgt je bloeddruk en word je duizelig en prikkelbaar. Na meer dan drie dagen zonder slaap wordt je immuunsysteem zwakker en krijg je last van stemmingswisselingen. Extreem lang wakker blijven, zoals in het geval van de wereldrecordhouder, kan leiden tot hallucinaties. Je lichaam probeert je in dit stadium ook tot slapen te dwingen: je kunt black-outs krijgen of zogenaamde microslaapjes. Dit zijn korte momenten van soms slechts seconden waarbij je onbewust slaapt, vaak met je ogen open. De vraag is dus of je echt aan een slaaptekort kan sterven: mogelijk dwingt je lichaam je bij extreem lang wakker blijven tóch om te slapen. Probeer voor dit onderzoek maar eens een vrijwilliger te vinden!
Slaapgebrek met fatale afloop
Hoe slecht het ook is om langere tijd niet te slapen, toch is uit de recordpoging van Randy Gardner gebleken dat er geen blijvende effecten hoeven op te treden. Na een aantal nachten flink bij te slapen, bleek uit lichamelijk onderzoek namelijk dat Randy helemaal in orde was en geen schade had ondervonden van zijn recordpoging. Een uitzondering waarbij slaapgebrek wél tot de dood leidt, is de ziekte Fatale familiale insomnia. Slechts 40 families op de hele wereld dragen het gen van deze ziekte. Wie de ziekte krijgt, vaak op volwassen leeftijd, kan ineens niet meer slapen, ook niet met slaapmiddelen. Het slaapgebrek zorgt voor een langzaam verval van lichaam en geest; de patiënt sterft dan ook meestal binnen 6 tot 18 maanden. Een ziekte die gelukkig extreem zeldzaam is.
Tenzij je een nieuw wereldrecord wil vestigen, is er dus geen enkele reden om meerdere nachten wakker te blijven. Slaap lekker!
